(Dit verhaal sluit min of meer aan bij het in ik-vorm vertelde verhaal Alles beter dan zo’n pak slaag in HetWerk
63 van 20 november 2013 en bij DE PATERSFABRIEK in HetWerk70.
Allen zijn bedoeld als hoofdstukken van een roman)
meursam story
DE PATERSFABRIEK twee
Hij was gewoon iedereen in het oude gebouw voorbij gelopen, was extra vroeg gekomen, er was nog niemand hier. In de vakantie had hij al een keer stiekem het nieuwe seniorengebouw bezocht, hij wist dat het klaar was en, op goed geluk dat het open zou zijn, was hij nu rechtstreeks naar het gebouw in het bos gegaan, zijn weekendtas in een hand en een rekje in de andere. Hij nam een lessenaartje in bezit naast de verwarming aan het raam en begon aan de achterwand van het lokaal het draadstalen rekje voor zijn boeken op te hangen. Hij tikte voorzichtig 2 spijkertjes schuin naar beneden in de stenen muur.
‘Wat ben jij vroeg,’ zei iemand achter hem en: ‘Als ik iemand niet zondermeer zou hebben terugverwacht was jij het wel.’ ‘Rot op,’ zei Driek.
Hij zat aan zijn lessenaartje naast het raam, keek naar buiten het bos in en dacht: ‘Ja, hier zit ik goed, ik ben zo buiten.’ Het gebouw had maar 3 leslokalen, een recreatiezaal, toiletten en een keukentje, een spreekkamer, een opberghok en een paterskamer, slapen moesten ze nog in het oude gebouw.
Hij zou zo langs het heuveltje aan het einde van het bos vlakbij het dorpsvoetbalveld gaan. Maar eerst ging hij even naar het gewone kerkhofje waar een paar paters en broeders waren begraven. Het was toch vlakbij. Iets wat hij had gelezen toen de pastoor hem bij het verplichte bezoek in de vakantie nogal lang in zijn bibliotheek liet wachten, had hem aan het denken gezet. Het boek had op de grote tafel gelegen alsof het net nog was ingekeken. Rond de 5 graven stonden zo goed als ondoordringbare stekelige groenblijvende struiken. Het kerkhofje lag aan het pad naar een uitgang van het bos die altijd gesloten was. Maar het was altijd mogelijk dat er iemand voorbijkwam en daarom ging hij toen hij moest pissen toch zo ver mogelijk in de struiken staan. Hij stootte daarbij zijn voet tegen een grote steen. Toen hij klaar was taste hij met een vooruitgestoken been rond en voelde meer stenen. Hij probeerde met zijn hoofd bijna op de grond onder de struiken door te kijken, in het schemerdonker daar meende hij meer stenen te zien. Ondanks de stekelige bladeren drong hij wat verder de struiken in en trok een steen die niet diep in de bodem zat naar zich toe. Het was een rotsblok, het was duidelijk dat iemand hier ooit iets had willen markeren. Hij moest in het gereedschapshokje van de broeders bij de voedseltuinen wat gereedschap halen.
Hij kwam terug met een heggenschaar en een schepje. Hij probeerde de stekelige bladeren die door zijn broek heen in zijn benen prikten voorzichtig los te maken en te negeren en liet zo de eerste meter struikgewas vanaf het kerkhofje onaangetast maar knipte dan takjes en bladeren weg om zicht op de stenen en de bodem te hebben. Dan schepte hij wat zand weg. Op een halve meter diep stuitte hij al op verrot hout en daaronder kleine beenderen. Hier lagen kinderen begraven, dit was een verborgen kinderkerkhofje. Hij legde alles zo goed mogelijk terug, begroef ook de takjes en bladeren die hij afgeknipt had en kroop achterwaarts terug naar het paterskerkhof. Voor hij uit de struiken kwam luisterde hij scherp of hij niemand hoorde.
Hij bracht eerst de schaar en het schepje terug, want hij wilde er niet mee gezien worden en had het ook niet meer nodig. Bij het grafheuveltje tegen de draad aan het einde van het bos bleef hij een poosje gebogen staan. Hij wist dat dit graf van veel later was, van de jongen die het hier niet meer zag zitten, die hij niet gekend had maar die hij als zijn bondgenoot beschouwde en die een eind aan zijn leven had gemaakt. Tussen de struiken waren ook hier, zoals hij al vermoed had, de resten van veel jongere kinderen te vinden van lang geleden. Want zulke jonge kinderen hadden hier de laatste tientallen jaren niet meer gewoond sinds het een Patersfabriek was. Waren de kinderen in dezelfde periode gestorven, aan een epidemie bijvoorbeeld? Of was het hoge sterftecijfer te wijten aan al zwakke en dan misschien ook nog eens verwaarloosde kinderen en over een langere periode? Waren ze misschien ernstig mishandeld? Waarom waren er in ieder geval twee van zulke begraafplaatsen? Een misschien voor voorslachtoffers van een besmettelijke ziekte, de andere voor de overige sterfgevallen? Wat was hier geweest? Een weeshuis, een blindeninstituut, een inrichting voor geestelijk gehandicapten?
(…)
In 1969 is Driek 60 jaar en, hoewel hij dat zal ontkennen, hoofd van het familiedomein waar op enkele hectaren in gebouwen, woonwagens, caravans en zelfs in tenten (meestal jongelui die daar de voorkeur aan gaven) zijn nakomelingen met hun aanhang woonden en werkten plus een aantal mensen dat ze in dienst hadden maar dat ook als familie beschouwd werd met dezelfde idealen. (zie hoe het er op een werkdag aan toeging Drieks Domein, pag. 13 in HetWerk72 en ook link hieronder).
Er woonden altijd ook al enkele geestelijk gehandicapten, zoals op veel plaatsen in het dorp. maar de afgelopen jaren waren dat er enkele tientallen geworden die gered waren van boerderijen en families waar ze geestelijk en lichamelijk misbruikt waren. Het was pas sinds een paar jaar dat daar onderzoek naar gedaan werd. Ondanks het feit dat ze misbruikt en zelfs mishandeld waren wilden velen van hen niet weg bij de families waar ze vaak al jaren woonden. Maar eenmaal een paar maanden hier wilden ze ook niet meer terug. Er was een zeer oude broeder die zich al tientallen jaren over hen probeerde te ontfermen met ze meegekomen. Hij was 90 en had de Patersfabriek die onlangs was opgeheven bij gebrek aan kandidaten nog gekend in de tijd dat het nog een weeshuis was. Hij vertelde Driek over de kindergraven.
‘Hoe moesten we al die dode kinderen verantwoorden?’ zei de oude broeder, ‘vaak wisten we niet eens waar ze vandaan kwamen of wie ze waren, hoe ze heetten, wie de ouders waren en of ze andere familie hadden, waren ze afgegeven of te vondeling gelegd? We zouden allerlei vragen krijgen die we niet konden beantwoorden. En nu was zo’n kind dood. We redeneerden dat we het toch niet meer konden helpen, het was nu eenmaal gebeurd, soms was het mishandeld, soms ook niet. Soms was het een ongeluk, soms was het gewoon te zwak. We stopten de botten samen met allerlei dierlijke resten onder in een graf, gooiden er een meter zand op en begroeven daarop in een kist een oude pater of broeder. Als we zo gauw geen lijk bij de hand hadden trokken we met een paard de grafsteen weer tijdelijk op het graf. Zodat niemand erbij kon. We noemden het geprepareerde graven en plaagden er elkaar en vooral de oudere paters en broeders mee: Je kuil ligt al voor je klaar. Niemand wist dat er resten van kinderen onder lagen, behalve de enkeling die daarmee belast was. Het viel wel eens op dat de grafsteen veel groter was dan het graf. Dat was om te voorkomen dat er naar het graf toe zou worden gegraven, vooral door dieren, maar je wist maar nooit. Er waren ook grafschenners die nog iets van waarde hoopten te vinden. Het ging meestal goed. Of ik me schuldig voel? Nee. Er was toch niks meer aan te doen. Hoewel bij de broeders wel echte gekken rondliepen, monsters, zelfs die er voor straf zaten, dat wist je. De gestoordheid lag op hun gezicht. Ze moesten meestal hun kap op houden. Ze mochten eigenlijk niemand aankijken. Maar wat moest je er dan mee? Ergens anders opsluiten? En waren daar de mensen veilig voor ze? Hier functioneerden ze redelijk. Moest je het risico dat er een enkel slachtoffer viel niet nemen?
We hadden nog een begraafplaats voor jonge kinderen. Onder de grote mesthoop. Daar verteerden ze snel en bleven er al gauw alleen de beenderen en het doodshoofdje over. We moesten wel, we konden natuurlijk geen babylijkjes tussen ijsblokken bewaren. Die groeven we dan naar verloop van tijd weer op en stopten die in een geprepareerd graf wanneer we een gewone dode verwachtten. Er waren vaak oude doden want het was ook een rusthuis voor oude paters en broeders, vaak met tropenjaren. Die werden niet erg oud. We hebben ook beenderen van kinderen vermalen. We bekalkten er onze vijver mee die sterk ijzerhoudend was. En ook de grond waar planten groeiden die veel kalk nodig hadden. En ook hebben we, toen nog niet zolang geleden, begin 60er jaren, crematie werd toegestaan, en nu heb ik het over een veel recenter kindertehuis waar ook te veel doden vielen, regelmatig geprobeerd wat ‘mee te geven’. Natuurlijk wel riskant, maar we maakten de kisten zelf, dus meestal ging het in een dubbele bodem. Maar ik ben blij dat dat allemaal voor een groot deel achter de rug is, dat de opvang en behandeling nu veel beter is, zoals hier bijvoorbeeld. Maar, zoals ik zei, ik zou echt niet geweten hebben hoe ik het destijds anders had moeten doen, ik heb nooit een vlieg kwaad gedaan, die kinderen konden nergens anders terecht, ik kon het systeem niet veranderen, ik kon alleen proberen om de schade te beperken.’
‘U vertelt over de kinderen waarvan er niets mocht worden teruggevonden,’ zei Driek. Maar hoe zit het dan met die minstens twee verborgen kinderbegraafplaatsen die ik ooit op het terrein heb gevonden?’
‘Dat was omdat het er te veel waren,’ zei de oude broeder. ‘We konden ze eenvoudig niet allemaal behandelen zoals ik heb verteld, bovendien zou helemaal geen graven ook wantrouwig gemaakt hebben. We kregen te horen welke we gewoon mochten begraven, zij het niet op te opvallende plaatsen. Ik heb begrepen dat dat de kinderen waren die door een ziekte – er waren natuurlijk epidemieën – waren gestorven en waarop men dacht dat er geen sporen van seksueel misbruik, zwangerschap, mishandeling of verwaarlozing waren te vinden. Maar of dat zo was, kan ik niet garanderen, het waren er gewoon te veel.’
De oude broeder zweeg. Driek ging niet in discussie.
Zie Drieks domein
HetWerk72 bestellen
bij Boekwinkeltje Wonderland, zie daar ook overige publicaties