(12 september 2014 Feestzaal stadhuis Antwerpen, huldiging auteur Gust van Brussel voor zijn 90e verjaardag. De toespraken zijn geweest, de gedichten voorgedragen, het logboek der stad is getekend, de cadeautekening onthuld, de schrijver mag eindelijk iets terugzeggen.)
Gedichtendag-week met elke dag een gedicht van Gust van Brussel (1924 – 2015)
Het gedicht van 1 februari 2023
MIJN OUDE stad ligt berooid aan de Schelde
met scheve voetpaden en brute kasseien
met straten voor de zoveelste maal hersteld
met stenen die van de eerste dag begeven
met voetgangers dolend en wachtend als vee
bij elkaar gedreven voor het waanzinnig verkeer
van karavanen auto’s met nerveuze chauffeurs
geduldig staan zij langs de baan te zwijgen
op de stinkende paden door politie bewaakt
gestalkt door rode lichten in drommen bij elkaar
de nieuwe mens wordt met voetboeien geboren
met afgevlakte ideeën en gedeprimeerd
van belang totaal ondergeschikt aan de tekens
van een dodend verkeer dat de aarde vernietigt
hij is de allerlaatste om over rechten te spreken
na de borden, de lichten en petroleumvreters
met voorrang voor vliegende fietsers en trams
zo ligt mijn stad berooid en zonder zuurstof
zonder krachten om voor kinderen te lijken
op een mooie stad waar ze hun leven beleven
als gunst door het geheim van de schepping
aan ieder mens bij geboorte gegeven
mijn stad geef mij oude mens zonder middelen
de kans mijn dagelijkse wandeling te gaan
zonder de kolder van een dement bestaan
ik word even persoonlijk als ik dat van je mag
ooit heb je een kind van zes jaar gedood
een kleinkind waarvoor ik nu alles zou geven
mocht het weer een dag bij zijn opa zijn
een argeloos kind dat het hoofd werd verpletterd
in de lege straat waar het speelde met vriendjes
van mijn oude stad berooid aan de Schelde
Uit: Het onbereikbare licht 2014, deel Naar de echo van mijn nabije adieu, Booklight
Uit: Het onbereikbare licht 2014, deel Naar de echo van mijn nabije adieu, Booklight
Nawoord samenstellers
De schrijver, dichter en journalist Gaston Durnez schreef over de
poëzie van Gust van Brussel: “Dichten is voor hem een manier van
leven geworden, een wijze van hèrleven… Poëzie als een reddende
engel, hij gelooft er in.” (1) En zo is het.
Vanaf zijn vroegste jeugd schreef Van Brussel gedichten en in zijn
lange leven heeft niets hem daarvan kunnen weerhouden, zelfs niet
dat zijn eerste bundel in 1946 na een ruzie door zijn uitgever in het
vuur werd gegooid, in een tijd dat zo’n exemplaar nog uniek was.
Een gezin met twaalf kinderen en een drukke baan in het bankwezen
konden dat ook niet. Zelfs de meer dan twintig romans die hij publiceerde
bij Manteau, De Clauwaert, Soethoudt, De Kentaur, de Standaard
Uitgeverij N.V. en uiteindelijk de Graal konden zijn gedichtenstroom
niet stoppen, evenmin als zijn steeds hogere leeftijd en steeds
brozere gezondheid. Na zijn pensioen werd Van Brussel getroffen
door meerdere vormen van kanker. Gaston Durnez schrijft over die
periode: “Het gebeurde dat hij een tijd lang niet kon schrijven, omdat
hij zijn handen niet kon gebruiken. Maar zelfs in de periode toen de
woorden van de buitenwereld bijna niet meer tot hem doordrongen,
bleef hij gedichten maken: hij sloeg ze op in zijn geheugen, tot hij
ze veel later op papier kon zetten.”
Hetzelfde gebeurde dit jaar toenVan Brussel meerdere malen enkele weken in het ziekenhuis werdopgenomen: zo gauw de dichter even thuis was volgde een stroom van gedichten naar zijn vrienden. Nog altijd, bijna negentig jaar oud, is Van Brussel een gedichtenbron die niet opdroogt.
1 De citaten van Gaston Durnez zijn uit “ Gust van Brussel, veelzijdig auteur” , een bij zijn 80e verjaardag uitgegeven boek met teksten van verder Willy Copmans, Paul van Leeuwenkamp en een introductie van Hugo Schiltz (De Graal 2004)
Al is Van Brussel een erudiete, klassiek geschoolde man die over alles
nadenkt en open staat voor andere ideeën en nieuwe ontwikkelingen,
zijn poëzie is in wezen altijd dezelfde gebleven, een “zinspoëzie”
van vloeiende, voor te dragen zinnen die jagen op de zin van ons
menselijk bestaan. Of zoals hij het zelf verwoordde: “Poëzie is de
uitdrukking van het onuitspreekbare.” Dat jagen op de zin van het
bestaan en het uitdrukken van het onuitspreekbare is Van Brussel
vanuit zijn eigen unieke persoonlijkheid altijd blijven doen, op zijn
eigen unieke wijze, wars van literaire modes.
Pas in 1957, meer dan tien jaar nadat zijn eerste gedichtenbundel in
de vlammen werd gegooid, verschenen bij het Artistenfonds Rockoxhuis
zijn eerste officiële gedichtenbundels, inderdaad, niet één
bundel maar zes tegelijk, hetgeen al weergeeft dat in het drukke
volle leven dat Van Brussel leidde, het publiceren van gedichtenbundels
nooit een hoge prioriteit had. Hij schreef zijn gedichten,
stuurde ze aan zijn vrienden en kennissen, en ging weer verder met
leven, met het schrijven van gedichten. Soms bundelde hij een aantal
van die gedichten tot Nieuwjaarsgroet of cadeautje tussendoor, soms
deden vrienden dat voor hem, zoals bij Troubadour op tocht (1998).
In 2010 realiseerde Van Brussel met De gouden vogel (250 pagina’s)
zijn behoefte om alle gedichten die in de jaren daarvoor op het internet
verschenen of alleen onder vrienden circuleerden in boekvorm
samen te brengen. In 2012 volgde vanuit dezelfde behoefte de bundel
Als de paradijsvogel en ook de gedichten die hij daarna schreef wil
hij nog in dezelfde geest gaan publiceren.
Voor de 90e verjaardag van Gust van Brussel maakten wij een selectie
uit die twee genoemde bundels en de nog niet gebundelde gedichten.
Wij kozen er voor ze niet chronologisch weer te geven, maar ze te
groeperen in vijf afdelingen, omdat dit naar onze mening de veelzijdigheid
van de dichter Van Brussel beter tot zijn recht laat komen.
Paul van Leeuwenkamp & Meurs A.M.
Boeken en tijdschrift HetWerk en veel werk van Gust van Brussel bestellen bij boekwinkeltje Wonderland